Agresja ma to do siebie, że łatwo ją odczytać. W komunikacji i zachowaniach bierno-agresywnych, agresja jest mniej lub bardziej skutecznie zamaskowana. Często jako odbiorcy potrafimy ją rozpoznać, jednak druga osoba zachowuje się tak, by w razie konfrontacji móc posłużyć się argumentami, które maskują agresję.

Osoby komunikujące się w ten sposób nie wyrażają swoich potrzeb wprost oraz unikają odpowiedzialności za swoje zachowanie. Takie zachowanie charakteryzuje skuteczne zaprzeczanie. Wtedy rozmówca może komunikować nieautentyczne, niefalsyfikowalne powody, z którymi nie sposób polemizować lub tym razem wprost zaatakować drugą osobę poprzez słowa „czepiasz się”; „nie wiem o co chodzi”; „jesteś przewrażliwiony”. To sprawia, że przyczyna pierwotnego zachowania pozostaje zamaskowana. W ten sposób bierna agresja potrafi tworzyć poczucie bezradności u odbiorcy. Z jednej strony brak reakcji prowadzi do przyzwolenia na przyszłość. Z drugiej, reakcja jeszcze bardziej zaostrza konflikt.

Przy jednorazowym akcie biernej agresji możemy nie być pewni, czy faktycznie mamy do czynienia z bierną agresją. Nabieramy jej, gdy ten sposób komunikacji nie jest jednorazowy i dostrzegamy powtarzalny wzorzec.

Repertuar zachowań bierno-agresywnych jest różnorodny. Może je charakteryzować celowa nieskuteczność np. ktoś udaje, że zgodnie z prośbą próbował w dziale IT uzyskać dla nas laptopa z dużym ekranem, w rzeczywistości tak nie było.

Może nim być spóźnianie się na wydarzenia, w których uczestnictwo budzi mieszane uczucia np. spotkanie z koleżanką z innego działu, za którą nie przepadamy.

Może to również być niedokańczanie lub sabotowanie zadań, które musimy wykonać np. myjąc naczynia wszystkich uczestników spotkania, zamiast dokładnie umyć płynem do naczyń kubek osoby, za którą nie przepadamy, jedynie płuczemy go wodą.

Bierna agresja może też mieć formę udawanego komplementu np. „całkiem dobry wykład, widać, że nie masz doświadczenia w naszej branży, ale długo się przygotowałaś”.

Inna możliwość to milczenie. Próbując uniknąć bezpośredniego konfliktu i milcząc, człowiek wywiera wpływ na drugą osobą, w efekcie często wyzwala lub umacnia istniejący konflikt i nie zwiększając szansy na długofalowe rozwiązanie trudności.

Inny przykład to myślenie życzeniowe. W tym przypadku ktoś mówi o potrzebie \ wątpliwości \ pomyśle jednak przerzuca ciężar odpowiedzialności na kogoś innego np. współpracownik podczas spotkania działu mówi: „Chciałbym, żeby ktoś mi w końcu pomógł, gdy organizuję kwartalne webinary”.

Ukryta zniewaga to kolejny przykład bierno-agresywnego zachowania. Tym razem człowiek zaczyna wypowiedź od słów, które mają zapewnić o jego pozytywnych intencjach, następnie mówi coś oceniającego, przekraczającego granice lub po prostu nieprzyjemnego np. „Sorry, że Ci to mówię, ale…”; „Nie chciałem Ci tego mówić jednak…”. Najbliższa agresji wersja takiego komunikatu to: „Nie spodoba Ci się to co powiem, jednak…”.

Inne przykłady to np. upieranie się, unikanie innych by w ten sposób wyrazić wobec nich niechęć lub złość, zaprzeczanie swoim emocjom pomimo ich doświadczania np. „nie jestem zły!” oraz zamykanie się w sobie zamiast reakcji na gotowość do rozmowy ze strony drugiej osoby.

Przyczyną takich zachowań może być wychowanie, środowisko oraz czynniki sytuacyjne. Przykładem jest miejsce pracy. Jeśli nie potrafimy w konstruktywny, oparty na szacunku sposób zadbać o swoje potrzeby, a jednocześnie ze względu na ewentualne konsekwencje obawiamy się wprost wyrazić agresję, możemy maskować ją poprzez opisane bierno-agresywne formy.

Jeżeli to my obserwujemy u siebie zachowania bierno-agresywne, możemy próbować rozwijać w sobie postawę asertywną:

1. Zwiększ swoją samoświadomość: staraj się zorientować, co dokładnie czujesz oraz z czego wynikają te emocje. Przyglądaj się temu, co w danej sytuacji wyzwala u Ciebie określone emocje oraz jak się następnie zachowujesz
2. Daj sobie czas: często na początku możliwe jest jedynie zauważenie wzorców zachowania, następnie stopniowe dokonywanie zmian.
3. Naucz się skuteczniej regulować swoje emocje oraz wyrażać je w sposób konstruktywny: pomocna będzie tutaj literatura dotycząca technik relaksacji, uważności, współczucia, asertywności oraz porozumienia bez przemocy.

Czasem jednak zorientowanie się, co sprawia, że trudno jest nam komunikować się w sposób bezpośredni oraz dokonanie zmiany, może być najskuteczniejsze podczas psychoterapii.

Jak sobie radzić, gdy ktoś jest wobec nas bierno-agresywny?

1. Rozpoznać bierną agresje
2. Uregulować własne emocje np. poprzez akceptację tego, że sytuacja jest dla nas niekomfortowa jednak to my decydujemy, czy zareagujemy impulsywnie czy też zachowamy się zgodnie z wyższym standardem
3. Nazwać czyjeś emocje w nieoceniający sposób jednak odnoszący się do zachowania.

Jak mógłby odpowiedzieć bohater pierwszego komiksu? Np. „Wydajesz się być niezadowolony z tego, że do Ciebie dzwonię”.

Kantor, M. (2002). Passive-Aggression: A Guide for the Therapist, the Patient and the Victim.
Kantor, M. (2017). Passive-Aggression: Understanding the Sufferer, Helping the Victim.
Murphy, T., Hoff Oberlin, L. (2017). Overcoming Passive-Aggression: How to Stop Hidden Anger from Spoiling Your Relationships, Career and Happiness.
Johnson, N. J., Klee, T. (2007). Passive-Aggressive Behavior and Leadership Styles in Organizations. Journal of Leadership & Organizational Studies, 130-142.

Zostańmy w kontakcie:
Instagram
YouTube
Facebook
LinkedIn

Passive aggression

First graphics: mother calls her daughter and says: why don’t you call me

Second graphics: a stranger says to a woman in the gym: take your time we have all-day

The thing about aggression is that it is easy to identify. In passive-aggressive communication and behaviour, aggression is more or less effectively hidden. As recipients, we can usually recognize it quite easily, however, the other person behaves in a way that allows them to turn the situation around and mask their aggression if confronted.

People who communicate in this way avoid both expressing their needs directly and taking responsibility for their behaviour, which is characterized by effective denial. This allows the speaker to communicate the kind of reasoning which is inauthentic, non-falsifiable and impossible to argue with, or in turn to attack the other person – this time directly – by saying something like: „you’re nit-picking”, „I don’t know what you’re talking about”, „you’re being oversensitive”. This lets them mask the reasons behind the original behaviour, which is how passive aggression elicits a sense of helplessness in the recipient: on the one hand, failure to respond permits and encourages similar treatment in the future; on the other hand, a reaction aggravates the existing conflict.

With single, isolated instances of passive aggression, we may be unsure if this is what we are actually dealing with. However, we get more certainty when this mode of communication changes from a one-time occurrence into a recurring pattern.

The repertoire of passive-aggressive behaviours is varied. They may be characterised by deliberate ineffectiveness, for example when someone pretends that they tried to get you a large screen laptop from the IT department, as promised, but in reality, they never even bothered at all.

It may take the form of being late to events which we have mixed feelings about, such as a meeting with a colleague we don’t particularly like.

Another example is not finishing or sabotaging tasks. Imagine that you are washing the dishes for all of the meeting’s attendees and when washing a disliked colleague’s mug you only rinse it with water instead of thoroughly cleaning it with dish soap like the others.

Passive aggression may also take the form of a mock compliment: “Not a bad speech! It’s obvious that you’re not very experienced in this line of business, but clearly you spent a lot of time preparing”.

Silence is yet another option. By avoiding open conflict and staying quiet one can affect the other person, as a result triggering or reinforcing the existing conflict without facilitating the chances of solving the difficulties in the long run.

Next, there is wishful thinking. In this case, someone talks about a need, doubt or idea but shifts the burden of responsibility to another person, for example, a colleague at a department meeting when he says: “I wish someone would finally help me organize quarterly webinars”.

Indirect insult is another form of passive-aggressive behaviour. This time the speaker starts with the words supposed to assure us about their good intentions only to move on to something judgemental, disrespectful of boundaries or just plain unkind, for example: “Sorry to tell you that…”, “I didn’t want to mention it, but…”. The version of this statement closest to aggression would be: “I know you’re not going to like hearing this, but…”.

Other examples include stubbornness, avoiding contact in order to express one’s resentment or anger, denying one’s emotions despite experiencing them (“I’m not angry!”) or withdrawing instead of responding to the other person’s readiness to talk.

Such behaviours might result from one’s upbringing, environment or situational factors. Take the workplace as an example. If we can’t take care of our needs in a constructive, respectful way, at the same time holding back aggression due to the fear of possible consequences, we may end up masking it with some of the passive-aggressive behaviours described above.

If you notice passive-aggressive behaviours in yourself, you can try to develop an assertive attitude:

1. Increase your self-awareness: try to realise what exactly you are feeling and where these emotions come from. Observe what triggers your specific emotions in a given situation and how you behave afterwards.
2. Give yourself time: it is not unusual at the beginning to only notice the patterns of behaviour and then make changes over time.
3. Learn to regulate your emotions more effectively and express them constructively: literature on relaxation techniques, mindfulness, compassion, assertiveness and non-aggressive communication can help you do it.

However, sometimes just realising what makes it difficult to communicate openly and making changes accordingly may be the most successful thing in the course of psychotherapy.

How to handle someone else’s passive-aggressive behaviour:

1. Identify passive aggression.
2. Regulate your own emotions, for example by accepting that you find the situation uncomfortable but you are still capable of deciding whether to react impulsively or according to a higher standard.
3. Name someone’s emotions in a non-judgemental way relevant to their behaviour.

How could the person in the first comic panel react? For example by saying: “You don’t seem happy to hear me call you.”

Kantor, M. (2002). Passive-Aggression: A Guide for the Therapist, the Patient and the Victim.
Kantor, M. (2017). Passive-Aggression: Understanding the Sufferer, Helping the Victim.
Murphy, T., Hoff Oberlin, L. (2017). Overcoming Passive-Aggression: How to Stop Hidden Anger from Spoiling Your Relationships, Career and Happiness.
Johnson, N. J., Klee, T. (2007). Passive-Aggressive Behavior and Leadership Styles in Organizations. Journal of Leadership & Organizational Studies, 130-142.